Kołobrzeg na nowo: literatura i morze

Nie tylko plaża, słońce, parawany i… Festiwal Piosenki Żołnierskiej. Dzisiaj Kołobrzeg kojarzy się turystom i gościom z całego świata z najważniejszym w tej części Europy festiwalem literackim, który z roku na rok angażuje coraz więcej osób. W miejscu letniego wypoczynku powstaje dziś żywa przestrzeń słowa, spotkania i twórczej wymiany.

Trzydziesta edycja TransPortu Literackiego przyciągnęła ponad 50 autorek i autorów, tłumaczek i tłumaczy, redaktorek i redaktorów, dyrektorek i dyrektorów festiwali literackich z całej Europy oraz blisko 300 uczestników zajęć. Wspólne czytania, spotkania, koncerty i rozmowy odbywały się pod hasłem „Wysoko, głęboko”, a premierowe książki, europejskie debaty i nowe projekty potwierdziły rangę wydarzenia. W ciągu czterech dni odbyło się z myślą o krajowej i zagranicznej publiczności kilkadziesiąt wydarzeń i blisko 400 godzin zajęć, które ukazały literaturę jako przestrzeń doświadczenia, rozmowy i wspólnoty.

Po raz kolejny okazało się, że wysokojakościowa kultura i sztuka nie muszą być elitarne ani zarezerwowane wyłącznie dla osób już nimi zainteresowanych. Jednym z najważniejszych momentów festiwalu było piątkowe spotkanie z Ni Shao z Tajwanu. Dzieci z najmłodszych klas kołobrzeskich szkół podstawowych aktywnie uczestniczyły w wydarzeniu, zadając kilkadziesiąt pytań – także w języku angielskim. Po spotkaniu odbyło się podpisywanie książek i indywidualne rozmowy z autorką z Azji. Równie istotnym elementem festiwalu było zaangażowanie młodzieży z kołobrzeskich szkół średnich, która jak co roku przyznaje nagrodę za najlepsze czytanie. Trudno o bardziej bezpośrednią formę uczestnictwa.

To, w jaki sposób organizatorzy festiwalu współpracują z młodymi mieszkankami i mieszkańcami Kołobrzegu, stanowi najlepszy dowód na to, że rozwój kultury w Polskiej Stolicy Kultury 2028 powinien w dużej mierze opierać się na działaniach skierowanych właśnie do tej grupy odbiorców. Czy z udziałem Biura Literackiego? To zależy już wyłącznie od władz miasta. Kołobrzeg nie skorzystał w ubiegłym roku z możliwości zawarcia nowej umowy z organizatorami wydarzenia – tymczasem inne miasta nie tylko zapraszają festiwal do siebie, ale też otwarcie deklarują chęć przejęcia jego organizacji wraz z działalnością jednego z najczęściej wyróżnianych i nagradzanych wydawnictw w Polsce.

Na scenie Regionalnego Centrum Kultury odbyły się czytania z trzydziestu premierowych książek wydanych w Kołobrzegu, w tym autorów i autorek z Polski: Jakuba BELINY-BRZOZOWSKIEGO, Jerzego JARNIEWICZA, Krzysztofa JAWORSKIEGO, Magdaleny GENOW, Aleksandry GÓRECKIEJ, Adama JAWORSKIEGO, Aleksandry KASPRZAK, Piotra MATYWIECKIEGO, Joanny MUELLER, Laury OSIŃSKIEJ, Przemysława OWCZARKA, Marcina SENDECKIEGO, Krzysztofa SIWCZYKA, Piotra SOMMERA, Jakuba PSZONIAKA, Antoniny TOSIEK, Miry SUCHOWIEJKO, Macieja WNUKA, Łukasza WOŹNIAKA i Bohdana ZADURY. Polskiej i międzynarodowej publiczności zaprezentowali się także autorzy i autorki projektu „Tu i teraz”: Marta Carnicero Hernanz, Ida Börjel, Perrine Le Querrec i Serhij Żadan (online). Obecna była także wspomniana tajwańska autorka książek dla dzieci Ni Shao, która spotkała się z młodymi czytelnikami. Wszystkim wydarzeniom towarzyszyła muzyka Antoniny Car.

Na finałowym koncercie, który odbył się po sobotnich „Rozmowach na koniec”, poznaliśmy laureata nagrody Coffeedesk „Koło brzegu poezji i prozy 2025” przyznawanej przez kołobrzeską młodzież za najlepsze festiwalowe czytanie. Został nim Adam Jaworski – autor książki „Baśń o zwichnięciu stawu biodrowego” i ubiegłoroczny laureat Poetyckiego Połowu.

Uczestnicy debatowali także z dyrektorkami i dyrektorami europejskich festiwali w ramach projektu „Zoom Poland”, a także z osobami prowadzącymi zajęcia w pracowniach kreatywnych. Obecność w Kołobrzegu przedstawicieli słynnych festiwali z Barcelony, Berlina, Brukseli, Uppsali oraz Hay Festival z Walii – mającego swoje filie na całym świecie – to wyraźny dowód na to, jak wysoko cenione jest kołobrzeskie wydarzenie w Europie. „Zoom Poland” zrealizowany został w ramach Polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej.

Od czwartku do niedzieli w Rogowie funkcjonowały 24 pracownie, w których uczestnicy i uczestniczki rozwijali swoje teksty – poetyckie, prozatorskie, scenariuszowe, dramatyczne, przekładowe oraz piosenkowe – pod okiem doświadczonych autorek i autorów. Pracownie były prowadzone m.in. przez Iwonę BASSĘ, Justynę Jaworską, Tomka Lipińskiego, Natalię MALEK, Dariusza Suskę, Jakuba Skurtysa i wielu innych twórców związanych z Biurem Literackim. Były to zarówno zajęcia dla finalistów i finalistek „Połowu”, jak i dla osób rozpoczynających swoją drogę literacką. Festiwal, zorganizowany mimo ograniczonego budżetu, udowodnił, że TransPort Literacki to nie tylko jedno z najważniejszych wydarzeń literackich w Polsce, ale też wspólnota i realna przestrzeń rozwoju dla literatury.

Jego realizacja była możliwa dzięki wsparciu: Kreatywnej Europy, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, Miasta Kołobrzeg, a także Ministerstwa Kultury Tajwanu, Institut Ramon Llull, Instytutu Cervantesa, Instytutu Francuskiego, Węgierskiego Centrum Kultury, Swedish Arts Council oraz Ambasady Szwecji. Wydarzenie wspierali organizacyjnie także Regionalne Centrum Kultury w Kołobrzegu, Instytut Adama Mickiewicza w ramach Polskiej Prezydencji w Radzie UE i Dealerzy Kultury. Partnerami wydarzenia byli ponadto: Hotel Shellter Resort & SPA, Coffeedesk, PKS Gryfice, Restauracja Syrenka, Pufa Design oraz DG Light & Sound.